Dywersyfikacja portfela – krótko o tym jak ograniczać ryzyko
Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje odnośnie dywersyfikacji portfela inwestycyjnego. Informacje te są niezbędne dla każdego inwestora – dzięki dywersyfikacji kontrolujemy ryzyko naszych inwestycji.
1. Czym jest dywersyfikacja?
Dywersyfikacja portfela polega na zróżnicowaniu składowych portfela w taki sposób, aby we wspólnej kombinacji ograniczały całkowitą zmienność portfela w czasie oraz wielkość “jednorazowej” straty.
Innymi słowy, powinniśmy budować portfel w taki sposób, aby składał się on z różnych instrumentów finansowe (np. akcje oraz obligacje), z różnych obszarów geograficznych oraz wielu emitentów.
2. Po co dywersyfikować portfel?
Za dywersyfikacją portfela stają dwa glówne powody:
1. Ograniczenie zmienności portfela oraz
2. Eliminację tzw. ryzyka niesystemowego, które prowadzić może do ponadprzeciętnej straty.
Co ważne, dywersyfikacja nie ogranicza potencjalnej stopy zwrotu..
W wyniku umiejętnej dywersyfikacji jesteśmy w stanie otrzymać portfel, którego wartość w czasie kształtuje się jak portfel A przedstawiony poniżej, w przeciwieństwie do niezdywersyfikowanego portfela B. Jak dobrze widać, oba portfele generują końcowo podobną stopę zwrotu, z tą różnicą, iż portfel A charakteryzuje się dużo niższymi wahaniami.
2.1 Ograniczenie zmienności portfela
Ograniczanie zmienności portfela polega na zmniejszeniu jego średniej zmiany w czasie. Przy dwóch portfelach o takiej samej oczekiwanej stopie zwrotu, lepszy jest ten, który stabilnie zykuje na wartości (jak portfel A powyżej) w przeciwieństwie do takiego, który często notuje ponadprzeciętne zyski i pondprzeciętne straty (jak B powyżej).
Co do zasady, wyższe stopy zwrotu nierozerwalnie związane są z wyższą zmiennością (ryzykiem). Jednakże zmienność całego portfela jest funkcją zmienności nie tylko jego komponentów, ale także korelacji między nimi. W praktyce oznacza to, że jesteśmy w stanie dobrać komponenty w taki sposób, aby ich sumaryczna wartość w czasie była bardziej stabilna niz każdego z osobna.
Oczekiwana stopa zwrotu z portfela określona jest wzorem:
RP = R1 * W1 + R2 * W2
Zmienność (wariancja) tego samego portfela natomiast wyrażona jest wzorem:
Vp = V1 * W12 + V2 * W22 + 2 * Cor12 * W1 * W2 * V1 * V2
Gdzie:
Rp – oczekiwana stopa zwrotu z portfela
Wi – waga aktywa i w portfelu [%]
Ri – oczekiwana stopa zwrotu z aktywa i [%]
Vp – oczekiwana wariancja portfela (zmienność)
Vi – oczekiwana zmienność aktywa i
Corij – współczynnik korelacji między aktywami i oraz j
Jak widać, stopa zwrotu z portfela nie jest funkcją korelacji jednak jego wariancja (ryzyko) już tak. Dlatego, szczególnie przy budowie portfela na dłuższy termin, tak ważne jest aby zrozumieć zależność (korelację) pomiędzy jego komponentami.
2.1.1 Korelacja
Wyżej wymieniona korelacja (współczynnik korelacji) mierzy liniową zależność zmian pary zmiennych, przyjmując wartości z przedziału od -1 do 1.
Innymi słowy, korelacja zmian między zmianami cen A i B o wartości równej 1 oznacza, że zmiany te są takie same. Korelacja równa 0 oznacza brak widocznej zależności, a wartość -1 z kolei informuję o tym, że zmiany są odwrotne, tj. przy dodatniej zmianie ceny A występuje ujemna zmiana ceny B.
Poniżej zilustrowana została korelacja o wartości -1 pomiędzy zmianami cen aktywów X i oraz Y_r0 . Za każdym razem, gdy zmiana X jest dodatnia (niebieski słupek) zmiana Y_0 jest ujemna (czerwony słupek).
W przypadku korelacji równej = 1 każda para słupków miałaby taki sam znak.
Jak to działa w praktyce?
Im mniejsza korelacja pomiędzy walorami, tym mniejsza zmienność całego portfela. Wynika to wprost z teorii portfelowej Harry’ego Markowitz’a.
Odchylenia w dobrze zdywersyfikowanym portfelu będą niewielkie, a stopa zwrotu relatywnie stabilna, dzięki czemu jego wartości w czasie zbliżone będą do niebieskiej linii poniżej (zmiany portfela składającego się z dwóch aktywów o korelacji = -1).
Portfel niezdywersyfikowany natomiast, zachowywać się będzie podobnie do linii zielonej (zmiany portfela składającego się z dwóch aktywów o korelacji = +1).
W załączonym arkuszu kalkulacyjnym excel możesz zobaczyć i zrozumieć jak całość działa w praktyce. Arkusz zawiera niezbędne instrukcje, opisy oraz pozwala przeprowadzić symulacje różnych ścieżek wartości portfeli składających się z dowolnej korelacji.
Dlaczego tak się dzieje?
Spróbujmy zrozumieć to na przykładzie.
Posłużmy się branżą energetyczną (klasyczną, opartą na paliwach kopalnych) oraz sektorem spółek inwestujących w tzw. greeen energy, czyli odnawialne źródła energii.
Czynnikiem ryzyka dla branży paliwowej jest polityka nakierowana na ochronę środowiska.
Im będzie bardziej skuteczna oraz restrykcyjna, tym mocniej powinna uderzać w sektor paliw jednocześnie faworyzując sektor green energy.
W sytuacji zaostrzenia ów polityki, obie branże będą poruszać się w odwrotnych kierunkach, a więc wykazywać ujemną korelację.
Niemniej jednak wspólnym mianownikiem obu branż są ceny energii.. Wzrost cen korzystnie wpłynie na wartości obu zwiekszając przychody co powinno przełożyć sie również na wzrost cen akcji.
Idąc dalej tym śladem, nie znając przyszłego rozwoju i efektywności ów polityki jednocześnie zakładając wzrost cen energii, najlepiej dobrać po jednej spółce z każdego sektora. Tym samym ogranczamy ryzyko wynikające z polityki ochrony srodowiska jednocześnie zachowując szanse na wzrost wartości wynikający z wyższych cen.
2.2 Eliminacja ryzyka niesystemowego
Kolejnym celem dywersyfikacji, po ograniczeniu zmienności, jest eliminacja ryzyka niesystemowego.
Ryzyko niesystemowe to ryzyko wynikajace z inwestowania w jedną konkretną spólke lub konkretny sektor spółek (np. branża gastronomiczna) w przeciwieństwie do inwestycji w wiele spółek z kilku różnych sektorów.
Inwestując w wiele spółek lub sektorów, ograniczamy skutki naszej pomyłki co do oceny danego waloru oraz skutków słabego zachowania waloru z przyczyn nam nieznanych na czas dokonania analizy.
Za przykład weźmy inwestora chcącego zainwestować w sektor gamingowy, który uważa za atrakcyjny. Załóżmy, że ów inwestor zdecydował się na zakup, za wszyetkie dostępne środki, akcji spółki CD Projekt.
Teraz, patrząc na okres roku do końca lutego 2021r. (wykres poniżej) widzimy, iż inwestor miał rację co do sektora gamingowego – wzrósł on o ponad 20%. Jednakże, spośród spółek danego sektora, to właśnie CD Projekt był walorem najsłabszym, notującym stratę rzędu 20%.
Ryzyko niesystemowe dotyczy także całych sektorów – w różnych okresach czasu, różne branże zachowują się inaczej. Przykładowo, okres jak wyżej, porównanie sektora bankowego z indeksem WIG GAMES:
Ryzyko niesystemowe to ryzyko, które możemy ograniczyć właśnie dzięki dywersyfikacji. Nikt, nigdy nie może mieć stuprocentowej pewności co do trafności swojego inwestycyjnego wyboru stąd zawsze pownniśmy się zabezpieczać dodając do naszego portfela opcję B.
W kontraście do ryzyka niesystemowego stoi “ryzyko systemowe” – jest to ryzyko niedywersyfikowalne i odnosi się do globalnych czynników mających wpływ na cały rynek. Mówiąc prościej, mamy tu na myśli sytuację, w której spadają ceny “wszystkiego” (np. marcowy krach na rynkach wywołamy epidemią COVID-19).
3. Sposoby dywersyfikacji portfela
Poniżej trzy, moim zdaniem, najważniejsze sposoby dywersyfikacji. Są one komplementarne, tzn. w idealnym scenariuszu nasz portfel powinien być kombinacją wyników każdej z nich:
1. Dywersyfikacja pod względem instrumentów finansowych – staramy się aby nasz portfel posiadał kombinacje różnych klas aktywów, np. akcji + obligacji + inwestycje alternatywne. Obligacje ograniczają ryzyko straty i zmienności szczególnie podczas recesji i giełdowych krachów (obligacje skarbowe są najbezpieczniejsze podczas, gdy najniżej w tym spektrum plasują się obligacje korporacyjne z ratingiem spekulacyjnym). Aktywa z kategorii inwestycji alternatywnych mogą być zaś dobrane tak, aby miały niską korelację z resztą portfela.
Przykład – historyczna korelacja pomiędzy stopami zwrotu dla szerokiego rynku akcji amerykańskich a obligacji skarbowych to -0.33
2. Dywersyfikacja sektorowa – polega na doborze aktywów z różnych sektorów, np. akcje paliwowe + akcje technologiczne. Oczywiście, dotyczy to również obligacji, jednak w tym przypadku jest to mniej istotne. W przypadku obligacji, ważne jest aby były zdywersyfikowane przynajmniej pod kątem emitenta.
Przykład – spółki technologiczne USA oraz spółki sektora Utilities (sektor firm produkujących codzinne “niezbędniki” jak chociażby pasta do zębów) cechują się relatywnie (w uniwersum akcji) niską korelacją o wartości 0,21.
3. Dywersyfikacja geograficzna – zróżnicowanie aktywów pod kątem kraju/regionu ich emisji.Akcje rynków wschodzących cechują się wyższą zmiennością niż rynków rozwiniętych. To samo tyczy się “default rate” (stopy niewypłacalności) dla obligacji.
4. Na koniec kilka praktycznych rad i uwag
1. Bardzo dobrym sposobem dywersyfikacji ryzyka systemowego jest użycie ETF-ów lub innych funduszy – takie produkty są zdywersyfikowane już same w sobie, chociaż niekoniecznie pod względem sektorowym. Stąd zawsze warto rozszerzyć ilość ETF-ów w portfelu, jeżeli do tej pory posiadaliśmy ograniczoną (może nawet tylko jeden?) liczbę sektorowych lub wyspecjalizowanych funduszy.
2. W każdym portfelu warto pomyśleć o dodaniu instrumentów innych niż akcje – najprościej można to zrobić poprzez kupno funduszy obligacji/nieruchomości/innych.
3. Jeżeli skupiamy się wyłącznie na akcjach, bardzo trudno będzie nam znależć parę spółek, lub sektorów o korelacji mniejszej niż 0. Rynki akcji poruszają się wraz ze swoimi komponentami w jednym kierunku. Jeżeli zależy nam na ochronie kapitału w czasach, gdy te rynki zaczną się osłabiać musimy pomyśleć o obligacjach lub ewentualnie inwestycjach alternatywnych.
4. Ograniczanie ryzyka rynku akcji poprzez kupno obligacji powinno odbywać się poprzez zakup obligacji skarbowych lub korporacycjnych o najwyższych ratingach. W przypadku recesji na rynkach obligacje spekulacyjne zachowują się tak jak akcje.
5. Inwestycje alternatywne, w tym nieruchomości oraz surowce i metale szlachetne, mogą być dobrym sposobem dywersyfikacji.
6. Zależności pomiędzy różnymi aktywami są dynamiczne, tj. nie możemy oczekiwać, że dany współczynnik korelacji pozostanie niezmienny. O ile jest to prawdopodobne, o tyle musimy zdawać sobie sprawę, że rynki są zmienne tak sam jak zależności w nich zachodzące.
Poniżej załączam dodatkowo link do strony na której w łatwy sposób sprawdzisz korelacje spółek (niestety bez GPW) oraz klas aktywów i ETF-ów:
https://www.portfoliovisualizer.com/asset-correlations
A także jeszcze raz link do ww. arkusza kalkulacyjnego:
https://drive.google.com/file/d/1oOSoiZE_apmniDW4r1hUFv3Mdhaxgokd/view?usp=sharing